Moleküler Bileşikler: Formüller ve İsimlendirme

Moleküler bileşikler veya kovalent bileşikler, atomların kovalent bağları oluşturmak üzere elektronları paylaştığında sonuçlanır. Elektron transferi olmadığından, moleküler bileşikler iyon içermezler, bunun yerine, ayrık, nötr moleküllerden oluşurlar.

Kovalent bileşikler ametallerin kombinasyonundan oluştuğundan, periyodik tablo birçoğunun tanınmasına yardımcı olabilir. Bir bileşiğin elementlerinin periyodik tablodaki konumu, bileşiğin iyonik veya kovalent olup olmadığını belirleyebilir (istisnalar olmasına rağmen).

Moleküler bileşiklerin bağlanma özellikleri iyonik bileşiklerden farklıdır ve farklı bir sistem kullanılarak adlandırılırlar. Katyonların ve anyonların yükleri iyonik bileşiklerdeki oranlarını belirler, bu nedenle iyonların isimlerini belirtmek kimyasal formülleri belirlemek için yeterli bilgi sağlar. Bununla birlikte kovalent bağ, bir moleküldeki atomların kombinasyon oranlarında önemli değişikliklere izin verdiğinden, moleküler bileşiklerin isimleri bu oranları açıkça tanımlamalıdır.

İki Elementten Oluşan Moleküler Bileşikler

İki ametalik element moleküler bir bileşik oluşturduğunda, çeşitli kombinasyon oranları sıklıkla mümkündür. Örneğin, karbon ve oksijen CO ve CO₂ bileşiklerini oluşturabilir. Bunlar farklı özelliklere sahip farklı maddeler olduğundan, her ikisi de aynı ada sahip olamaz (her ikisi de karbon oksit olarak adlandırılamaz). Bu durumu çözmek için, her bir elementin atom sayısını belirten önekler kullanılır. İlk olarak, daha metalik olan elementin adı (periyodik tablonun soluna ve/veya altına daha uzak olan), ardından da isminin sonu –it son ekiyle değiştirilmiş şekilde daha ametalik elementin (sağya ve/veya aşağıya daha uzak olan) adı söylenir. Yunanca önekler, her bir elementin atom sayısını belirtir.

İlk elementin sadece bir atomu mevcut olduğunda, mono- öneki genellikle bu kısımdan silinir. Böylece CO karbon monooksit ve CO₂ ise karbon dioksit olarak isimlendirilir. İki sesli harf bitişik olduğunda, Yunanca önek genellikle düşürülür. Sülfür dioksit (SO₂), iyot heptaflorür (IF₇) ve nitrojen dioksit (NO₂) iki elementten oluşan moleküler bileşiklerden bazılarıdır.

Kimyada, bazı moleküler bileşikler genellikle kimyasal isimler yerine ortak isimler kullanılarak temsil edilir. Örneğin, NO genellikle nitrik oksit olarak adlandırılsa da, uygun adı nitrojen monoksittir. Benzer şekilde, N₂O, dinitrojen monoksit olmasına rağmen nitroz oksit olarak bilinir. H₂O dihidrojen monooksit yerine genelde su olarak isimlendirilir.

İkili Asitler

Hidrojen içeren bazı bileşikler, asitler olarak bilinen önemli bir madde sınıfının üyeleridir. Bu bileşiklerin çoğu, suda çözündüğünde hidrojen iyonlarını (H⁺) serbest bırakır. Bu farklı kimyasal özelliği belirtmek için, bir su ve bir asit karışımına, bileşiğin adından türetilen bir isim verilir.

Bileşik bir ikili asit ise (hidrojen ve başka bir metalik olmayan elementten oluşuyorsa), önce “hidrojen” kelimesi hidro- önekine değiştirilir. Metalik olmayan elementin adı, -ik sonekinin eklenmesiyle ve ardından “asit” kelimesinin eklenmesiyle modifiye edilir. Örneğin, HBr gazı (hidrojen bromür) suda çözüldüğünde, çözeltiye hidrobromik asit denir.

Oksiasitler

Oksiasitler, hidrojen, oksijen ve en az bir başka element içeren bileşiklerdir ve bileşiğe asidik özellikler kazandıracak şekilde bağlanırlar. Tipik oksiasitler, oksijen içeren poliatomik bir iyon ile birlikte hidrojenden kombinasyonundan oluşur.

Oksiasitleri adlandırırken, anyonun kök adıyla başlamak üzere “hidrojen” atlanır. –at hecesi –ik ile ya da –it hecesi –öz hecesi ile değiştiriler ve en son “asit” eklenir. Örneğin, H₂CO₃isimlendirilirken “hidrojen” atılır, karbonatın –at hecesi –ik ile değiştirilir ve en sona asit eklenir. Böylece H₂CO₃ karbonik asit şeklinde isimlendirilir.

Bu metin bu kaynaktan uyurlanmıştır: Openstax, Chemistry 2e, Section 2.6: Molecular and Ionic Compounds and Openstax, Chemistry 2e, Section 2.7: Chemical Nomenclature.